21 juni 2021 | In Herentals bepaalt de Kleine Netevallei sterk het karakter van de stad. De rivier stroomt vlakbij het centrum en de vallei vormt nog een groene as is door het stedelijk gebied. Met een gebiedsgerichte samenwerking tussen de provincie Antwerpen, Stad Herentals, de Vlaamse Milieumaatschappij, Departement Omgeving, Agentschap Natuur en Bos en het Agentschap Onroerend Erfgoed staat in de vallei heel wat te gebeuren.
Eén gebied + veel functies = creatief omgaan met ruimte
Een van de zones van het projectgebied in Herentals situeert zich rond de Olympiadelaan. Dat gebied is sinds 1978 deels aangeduid als woonuitbreidingsgebied. Dat is een reservezone voor woningen, mocht er elders in de stad te weinig ruimte zijn voor voldoende woningen. Daarnaast is het gebied in 2014 door de Vlaamse regering aangeduid als signaalgebied. Dat betekent dat het een groot waterbergend vermogen heeft, en belangrijk is om de stad beter te wapenen tegen zowel langdurige droogte als tegen wateroverlast.
Ook op vlak van archeologie en erfgoed is het gebied interessant: de historische stadsomwalling doorkruiste vroeger het gebied, en het is deels beschermd stads- en dorpsgezicht. De provincie Antwerpen wil nu met de opmaak van een Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan (PRUP) het gebied zo inrichten dat de stedelijke functies in evenwicht zijn met recreatie, natuur, erfgoed en water.
Levende stad
“Een stad die leeft, bruist en op een kwalitatieve manier groeit, is een gezonde stad. Tijden veranderen en daarmee ook de noden van de mensen die in een stad wonen. Daarom gaan we verder dan enkel te onderzoeken hoe aan diverse functies, zoals wonen, binnen het kleinstedelijke gebied een plek kan gegeven worden. Zo willen mensen groen in de buurt en rust. De uitdaging is nu om in de schaarse open ruimte dit kwalitatief en in balans met andere functies te realiseren,” zegt gedeputeerde Luk Lemmens, voorzitter van de stuurgroep.
“Zo moeten we zorgzaam omspringen met de natuur als we de volgende generaties een leefbare woonomgeving, stad en wereld willen doorgeven. Daarom hoop ik dat we met alle partners met een flinke dosis creativiteit een doordachte langetermijnvisie kunnen formuleren. Ondanks korte-termijn-ongemakken kunnen moeilijke beslissingen van nu, de vruchten van later voortbrengen.”
In een zone van ongeveer 17ha groot is ruimte schaars, en is verweving van al die verschillende functies zowat noodzakelijk.
“Om zulke belangrijke, duurzame afwegingen te kunnen maken is het belangrijk om alle opties in ogenschouw te nemen en met de vele betrokken partners in gesprek te gaan. Als provincie Antwerpen zijn we bijzonder goed geplaatst om die bovenlokale en neutrale rol te vervullen. Daarom is het project in Herentals ook opgenomen in het gebiedsprogramma Kleine Nete, waar een provinciale gebiedscoördinator de dagelijkse werking van opvolgt,” aldus nog Luk Lemmens.
Ook de Herentalse burgemeester Mien Van Olmen is verheugd over de samenwerking: “Voor Herentals is het belangrijk dat we voor dit gebied samenwerken met de provincie en met de Vlaamse overheidspartners,” benadrukt de burgemeester. “Het project biedt de kans om een nieuwe poort te realiseren voor onze stad, een landschappelijke overgang die de Kempense Heuvelrug, het valleigebied van de Kleine Nete en het historisch centrum van Herentals met elkaar verbindt. Ook onze bewoners willen we hier bij betrekken. We nodigen iedereen van harte uit om het project te leren kennen via de online info-avond, de geleide wandelingen en de infoborden op het terrein.
Stedelijke natuur
Zowel onder als boven water bruist de Kleine Nete van leven. Vissen, waterplanten, ijsvogels, oeverzwaluwen, bevers, ... op alle vlakken scoort ze bijzonder goed. Alleen al ter hoogte van Herentals onderbreken bebouwing en andere obstakels de natuurlijke ‘passage’ voor fauna en flora in de riviervallei.
“Een ecologische verbinding voor fauna en flora langs de Kleine Nete, doorheen het stedelijk weefsel van Herentals, is daar cruciaal om versnippering van het vallei-ecosysteem op te lossen,” benadrukt Daniël Josten van Agentschap Natuur en Bos. “Het signaalgebied van de Olympiadelaan is daarbij een prima stapsteen.”
Historische vesten keren terug
Om het gebied rond de Olympiadelaan in te richten als stapsteen in de ecologische corridor van de Netevallei door de stad, en het tegelijk klimaatrobuust te maken, liggen nu een aantal scenario’s voor. “In alles scenario’s krijgt de Kleine Nete hier nieuwe meanders, blijft het beschermd stadsgezicht met de Kattenberg bewaard én worden de historische vesten hersteld. Meer zelfs: de historische vesten zullen een belangrijke rol gaan spelen in de waterberging van het gebied, en zullen onder andere als bufferbekken dienen voor de regenwaterafvoer van de stationswijk,” verduidelijkt Marc Florus van de Vlaamse Milieumaatschappij.
De scenario’s vallen uiteen in twee groepen. Een eerste waarbij de Olympiadelaan haar huidig traject blijft behouden, maar wel verhoogd wordt en zo als een lange, lage brug over de nieuwe Netemeanders loopt. Een tweede scenario verplaatst de Olympiadelaan naar het oosten en bundelt de weg zo met de spoorlijn en fietsostrade F105. Beide scenario’s worden nu verder in detail onderzocht.
Beide scenario’s hebben ruimte voor waterberging, nieuwe meanders voor de Kleine Nete, de heraanleg van de historische vesten, ecologische ruimte voor faunapassage en mogelijk nieuwe stedelijke ontwikkeling en groen. De ligging van de Olympiadelaan is het grootste verschil tussen beide scenario’s: ofwel wordt de Olympiadelaan een lange, lage brug overheen het gebied (scenario 1) ofwel komt de Olympiadelaan naast de spoorlijn en de fietsostrade F105 te liggen. © Interreg/CATCH/Vlaamse Milieumaatschappij
Ruimtelijke planning
De provincie Antwerpen wil met de opmaak van het Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan (PRUP) Strategisch gebied Olympiadelaan Herentals het gebied zo inrichten dat stedelijke functies zoals wonen en mobiliteit in evenwicht zijn met natuur, erfgoed, water en recreatie.
Momenteel zijn er geen concrete bouwplannen en is er ook geen stadsontwikkeling op deze locatie voorzien. Het ziekenhuis AZ Sint-Elisabeth zoekt echter op lange termijn naar een nieuwe locatie, bij voorkeur centraal gelegen, goed bereikbaar en niet te ver van de huidige site. Het gebied naast de Olympiadelaan komt daarvoor in aanmerking. Ook voor woningen is dit een goede locatie.
Zijn al die zaken op een harmonieuze manier in het gebied mogelijk? Hoe zou dat kunnen, en onder welke voorwaarden? Dat onderzoekt de provincie Antwerpen bij de opmaak van het PRUP Strategisch gebied Olympiadelaan Herentals.
Stadsplanning door de eeuwen heen
In deze regio lopen ook twee erfgoedprojecten. Het eerste project analyseert de archeologische erfgoedwaarden van het gebied. De archeologen ontdekten sporen van oude geulen en meanders, wellicht voorlopers van de huidige Kleine Nete. Ook zagen ze subtiele hoogteverschillen in de zone van de stadsversterkingen, die door de mens gemaakt zijn.
Een tweede is het project ‘Time Machine Herentals Kleine Nete’, samen met de provincie Antwerpen en de Universiteit Antwerpen, dat met nieuwe technieken het lokale erfgoed en overgeleverd archiefmateriaal analyseert. “Door data te verzamelen, te digitaliseren en gericht te selecteren, kunnen we onder meer landschapsreconstructies maken,” vertelt professor Iason Jongepier van de UA. “De geschiedenis van de Olympiadelaan is een onderdeel van het project Time Machine.” Vanaf 13 juni kun je de gelaagde en rijke geschiedenis van het gebied ontdekken via een interactieve historische wandeling, die deel uitmaakt van de infopanelen langsheen de wandelroute.
Het projectgebied anno 1550-1565, op een kaart van Jacob Van Deventer, met daarop de infowandeling aangeduid. De inzet rechtsboven toont hetzelfde projectgebied met dezelfde wandeling © KBR – Kaarten en plannen – Ms. 22.090 (38)
Infowandelingen, info-avond en infoborden
Inwoners van Herentals en geïnteresseerden in de vele thema’s die in het gebied leven, vinden de komende dagen en weken op meerdere manieren informatie over het project.
Tijdens een online info-avond op 10 juni, live op het YouTube-kanaal van de Stad Herentals, tonen verschillende projectpartners waar ze mee bezig zijn. Je kan ook vragen stellen aan de specialisten ter plaatse.
Liever informatie ter plekke dan achter een scherm? Schrijf je dan in voor de geleide infowandelingen op zondag 13 juni. In kleine, coronaveilige groepjes trek je langsheen de nagelnieuwe infoborden, waar die dag ook alle partners aanwezig zijn voor meer uitleg. Via QR-codes op de infoborden volg je meteen ook de interactieve historische wandeling.
Daarna kun je de infowandelingen op eigen houtje doen. De infoborden blijven staan tot eind september; de wandelroute vind je vanaf 14 juni als download op www.provincieantwerpen.be/kleineneteherentals.
Ten slotte loopt ook een naamwedstrijd voor het projectgebied. De oostelijke zone is gekend als De Hellekens, maar wie een goed idee heeft voor ‘het gebied Olympiadelaan’ kan ook terecht op hogervermelde website van de provincie.
Dit gebiedsgericht project is opgenomen in het samenwerkingsverband van de Kleine Nete.
