Provinciale bevoegdheden
Ontdek hoe de provincies werk maken van oplossingen
De provincies werken in tal van beleidsdomeinen aan oplossingen voor de verschillende maatschappelijke uitdagingen. Hierbij combineren zij verschillende expertises om een holistische aanpak te creëren. Zo werken de provincies in de zogenaamde grondgebonden bevoegdheden zoals water, natuur, erfgoed, recreatiedomeinen… Hieronder worden verschillende beleidsthema’s waar de provincies op werken verder toegelicht. Doorheen de teksten zal je ontdekken dat de provincies, samen met verschillende partners, op zeer veel plaatsen het verschil maken zonder dat dit steeds zichtbaar is. Zowel lokale besturen, ondernemingen, verenigingen als de gewone burger plukken elke dag de vruchten van de inzet van de duizenden provinciale medewerkers.
Erfgoed
Erfgoed: streekgerichte belevingsfactor en toetssteen voor ruimtelijk beleid
Erfgoed vertelt wie we zijn, waar we vandaan komen. Erfgoed geeft ons identiteit. Het is belangrijker dan ooit om erfgoed te onderhouden, te bewaren, te (doen) begrijpen én beleefbaar te maken. Investeren in erfgoed is ook investeren in duurzaamheid en circulariteit.. En historisch landgebruik kan inspireren tot het ontwikkelen van een toekomstvisie hoe we onze omgeving willen vormgeven. Mede daarom moet erfgoed betrokken worden in alle ruimtelijke planningsprocessen. Doordat onroerend erfgoed in zeer grote mate zichtbaar en beleefbaar is vanuit het openbaar domein, is het bovendien laagdrempelig en bijgevolg inclusief.
De provincies willen met hun bevoegdheid voor onroerend erfgoed complementair werken aan andere spelers in het erfgoedveld en zo elkaars werking versterken. Beleid over monumenten en landschappen is een verantwoordelijkheid van alle bestuursniveaus. De provincies maken echter met volgende focuspunten het verschil:
- Expertise- en kennisaanbod rond bouwkundig, archeologisch, houtig en landschappelijk erfgoed intern en extern inzetten;
- Preventieve erfgoedzorg o.a. via Monumentenwacht;
- Ondersteuningsbeleid via o.a. werkingssubsidies, projectsubsidies en investeringssubsidies;
- Bewaren en valoriseren o.a. via onroerenderfgoeddepotwerking;
- Publiekswerking en sensibilisering o.a. via educatie en toerisme.
Kernambitie
Toerisme met streken
Elke provincie heeft zijn eigen toeristische sterktes en troeven. De PTO’s kiezen voor een maatwerkstrategie, waarin differentiatie per streek centraal staat. De PTO’s treden op als een gebiedsgerichte regisseur van het toeristisch beleid in de 12 Vlaamse toeristische regio’s: de Kust, de Westhoek, het Brugse Ommeland, de Leiestreek, het Meetjesland, de Vlaamse Ardennen, het Waasland, het Scheldeland, de Groene Gordel, het Hageland, de Kempen en Limburg. Twee van deze regio’s zijn provinciegrensoverschrijdend: de Leiestreek en het Scheldeland. Enkel de regio Limburg valt samen met het grondgebied van de provincie Limburg.
Strategische planning
Voor elk van deze regio’s wordt vertrokken van een overkoepelende visie voor toerisme en recreatie, meestal strategisch beleidsplan of strategisch actieplan genoemd. Door gebiedsgericht en bovenlokaal in te zetten op deze toeristische regio’s dragen de provincies in aanzienlijke mate bij tot de uitbouw ervan. De PTO’s betrekken en ondersteunen de lokale besturen en zorgen ook voor 46 een beleid dat nauw aansluit bij de noden van groot- en kleinschalige toeristische ondernemers en 47 andere private actoren. Tot deze noden behoort ook de omslag naar een duurzamer toerisme. De PTO’s maken van de ontwikkeling van een duurzaam toeristisch aanbod een speerpunt en prioriteit. De promotie van kortbijvakanties draagt bij aan de ecologische duurzaamheid. De ondersteuning van de economische leefbaarheid van kleinschalige en familiale toeristische bedrijven, draagt bij aan de economische duurzaamheid. En de provinciale maatregelen inzake drempelvrij, budgetvriendelijk toerisme verzkeren ook de sociale duurzaamheid van het toeristisch aanbod.
Toerisme met streken
Elke provincie heeft zijn eigen toeristische sterktes en troeven. De PTO’s kiezen voor een maatwerkstrategie, waarin differentiatie per streek centraal staat. De PTO’s treden op als een gebiedsgerichte regisseur van het toeristisch beleid in de 12 Vlaamse toeristische regio’s: de Kust, de Westhoek, het Brugse Ommeland, de Leiestreek, het Meetjesland, de Vlaamse Ardennen, het Waasland, het Scheldeland, de Groene Gordel, het Hageland, de Kempen en Limburg. Twee van deze regio’s zijn provinciegrensoverschrijdend: de Leiestreek en het Scheldeland. Enkel de regio Limburg valt samen met het grondgebied van de provincie Limburg.
Toerisme met streken
Elke provincie heeft zijn eigen toeristische sterktes en troeven. De PTO’s kiezen voor een maatwerkstrategie, waarin differentiatie per streek centraal staat. De PTO’s treden op als een gebiedsgerichte regisseur van het toeristisch beleid in de 12 Vlaamse toeristische regio’s: de Kust, de Westhoek, het Brugse Ommeland, de Leiestreek, het Meetjesland, de Vlaamse Ardennen, het Waasland, het Scheldeland, de Groene Gordel, het Hageland, de Kempen en Limburg. Twee van deze regio’s zijn provinciegrensoverschrijdend: de Leiestreek en het Scheldeland. Enkel de regio Limburg valt samen met het grondgebied van de provincie Limburg.
Economie
Gebiedsgericht en bovenlokaal economisch beleid
De provinciebesturen zijn samen met hun Provinciale Ontwikkelingsmaatschappijen (POM) en Autonome Provinciebedrijven (APB) uitstekend geplaatst om de Vlaamse en federale sociaaleconomische beleidskaders te vertalen en in te spelen op de noden, lokale dynamieken en de specifieke troeven van de gebieden. De provincies zijn bevoegd voor het bovenlokaal, gebiedsgericht sociaaleconomisch beleid. Elke provincie heeft zijn eigen POM die actief bijdraagt aan de uitvoering van het provinciaal economisch beleid in al zijn aspecten. Deze organisaties ondersteunen en voeren projecten uit die direct of indirect bijdragen aan de economische groei van hun provincie.
De provincies streven naar samenwerking en coördinatie tussen verschillende beleidsdomeinen. Ze fungeren als verbindende schakel tussen het economisch weefsel en kennisinstellingen. Door deze geïntegreerde aanpak streven provincies naar een optimale samenwerking en dragen ze bij aan een bloeiende economie in hun regio.
Provinciedomeinen
Ontspan, Ontdek, Ervaar - Recreatie en Natuurbeleving
De provinciale domeinen zijn een belangrijk uitgangsbord van de Vlaamse provincies. . Iedereen kent ze of is er al geweest. Zo blijkt uit onderzoek dat slechts 4,4% van de Vlamingen nog nooit een provinciaal domein heeft bezocht. De vijf Vlaamse provinciebesturen beheren samen meer dan 50 recreatie- en groendomeinen en verwelkomen er jaarlijks meer dan 10 miljoen bezoekers. Bovendien bieden ze in een verstedelijkende omgeving steeds meer nabijheidsgroen voor vele tienduizenden omwonenden.
De provinciale domeinen bieden voor velen een plek om buiten in het groen te zijn, te ontspannen, de rust en de natuur te beleven maar ook ruimte om te sporten en cultuur te beleven. Aanvullend bieden de provincies de mogelijkheid om bij te leren rond thema’s als milieu, landschap, dieren en erfgoed. Beleving en educatie gaan steeds hand in hand.
Mobiliteit
De provincies als bruggenbouwers
De provincies zijn al jarenlang een belangrijke factor bij het bouwen aan duurzame en innovatieve mobiliteitsvisies die rekening houden met ieders individuele verplaatsingsbehoeften. De fiets staat hier hoe dan ook centraal. De provincies streven bijgevolg voor een groter aandeel van de fiets in de verschuiving in het vervoer, onder meer door de realisatie van het fietssnelwegennetwerk. Daarnaast voeren de provincies al jarenlang beleid rond trage wegen, mobiliteitseducatie, woon-werkverkeer en bovenlokale samenwerking rond mobiliteit. De provincies dragen daarmee bij tot het realiseren van niet enkel de provinciale, maar ook de Vlaamse mobiliteitsdoelstellingen.
Integraal Waterbeleid
Provinciebesturen in een stroomversnelling
Als grootste waterloopbeheerder van Vlaanderen hebben de provinciebesturen een belangrijke taak in het integraal waterbeleid. De provincies staan in voor het beheer en de financiering van 12.000 km waterlopen en verlenen advies in het kader van de watertoets. Enkele concrete taken die bijvoorbeeld vallen onder het beheer zijn maaien, slibruimingen, onderhoud infrastructuur en pompinstallaties, exotenbestrijding.
Bovendien realiseren de provinciebesturen diverse waterprojecten, zoals vistrappen, beekherstelprojecten en overstromingsgebieden. Deze projecten zijn noodzakelijk voor de aanpak van wateroverlast en droogte. Ze zijn tevens een middel om de biodiversiteit en de beleving in en van de valleien te vergroten. De samenwerking met alle betrokken actoren zowel Vlaams als internationaal (overheden, sectoren, organisaties enz.) is hierbij uitermate belangrijk (bv. Blue Deal, Interreg…).
Klimaat & Energie
Energiek naar een duurzame toekomst
De provinciebesturen zijn al jaren een ambitieuze actor in het klimaat- en energieverhaal. Het provinciale klimaatbeleid wordt uitgevoerd in samenwerking met vier doelgroepen: de eigen organisatie, lokale besturen, bedrijven en het brede publiek. In het kader van het klimaatbeleid zetten de provincies samen in op maatregelen die de uitstoot van broeikasgassen reduceren (mitigatie) en op gerichte aanpassingsmaatregelen (adaptatie) in samenwerking met de verschillende provinciale diensten (ruimtelijke planning, milieu, natuur, integraal waterbeleid, mobiliteit, economie/ondernemen…).
De klimaatcrisis vergt een transversale aanpak. Deze aanpak realiseert de provincie door verschillende rollen op te nemen, zoals deze van beleidsmaker (bv. via ruimtelijke planning), coördinator (bv. via gebiedsgerichte projecten), uitvoerder van oplossingen op het terrein (bv. fietssnelwegen), onderzoeker en ontwikkelaar van nieuwe oplossingen (bv. de vele Europese projecten van de verschillende proefbedrijven landbouw), regulator (bv. het behandelen van omgevingsvergunningen) en ondersteuner (bv. aanreiken van expertise en tools).
Milieu & Natuur
Voor een realisatiegerichte aanpak
In Vlaanderen staan natuur en landschap onder grote druk. De provinciebesturen leveren door hun streekkennis en expertise een waardevolle inbreng om uitdagingen op het terrein actiegericht aan te pakken.
De provinciebesturen nemen het voortouw om via partnerschappen functionele ecologische netwerken te creëren of te versterken. Een kwaliteitsvolle blauwgroene infrastructuur zal naast ruimte voor fauna en flora ook bijdragen aan een gezonde en kwaliteitsvolle leefomgeving. Daarnaast is ook de bescherming van de biodiversiteit een belangrijk aandachtspunt in het provinciale beleid. De provinciebesturen zetten via diverse beleidsinitiatieven in op het versterken en genietbaar maken van landschappen. De Bosgroepen en Regionale Landschappen vormen sterke actoren die het beleid van de provincies op het veld omzetten in concrete acties zoals bosuitbreiding, zorgbossen, inrichtings- en beheerwerken, communicatiecampagnes…
Landbouw
Geïntegreerde samenwerking op weg naar een duurzaam landbouwbeleid
Landbouw is naast een strategische sector voor de voedselzekerheid ook sterk verankerd in het grondgebonden beleid van de provinciebesturen. De provinciale landbouwdiensten zetten dan ook in op een dynamisch landbouwbeleid waar een transversale en geïntegreerde werking met andere beleidsdomeinen, actoren en stakeholders voorop staat. De provincies doen dit via praktijkgericht onderzoek (onderzoek, voorlichting en advies), het faciliteren van bedrijfsvoering, inzetten op klimaatrobuuste en verbrede landbouw, ondersteunen van duurzame lokale voedselproductie, het uitbouwen van landbouweducatie, ruimte creëren voor toekomstgerichte landbouw en ondersteunen van actoren (zoals gemeenten en verenigingen).
Europa
Nabije schakel in het Europese netwerk
Dankzij de terreinkennis van onze bovenlokale provincies komen Europese middelen op het juiste moment op de juiste plaats in Vlaanderen terecht. De Vlaamse provinciebesturen zijn immers een cruciale schakel tussen het EU-beleidsveld en het werkveld van burgers,steden en gemeenten, kennisinstellingen, bedrijven en sectororganisaties. Dit geldt zowel voor de gebiedsgerichte toepassing van het EU regionaal beleid en de verschillende EU-programma’s als op het vlak van informatie en educatie.
Als medebeheerder én medefinancierder van EU subsidieprogramma’s (EFRO, Interreg en PDPO) staan de provincies jouw opstart van een Europees project met raad en daad bij en voorzien ze in sommige gevallen cofinanciering. In de vorige programmaperiode 2014-2020 zorgden de 5 Vlaamse provincies samen zo voor maar liefst 59.384.473,90 euro aan provinciale cofinanciering. De geïntegreerde provinciale contactpunten zorgen dat je toegankelijke informatie, inspiratie en begeleiding ontvangt.
De provincies zorgen ook voor communicatie naar de burger via de Europa Direct Informatie Centra (EDIC), gratis informatiecentra over Europa. Met o.a. events, educatief materiaal en het beantwoorden van alle vragen over Europa, dichten de Vlaamse provincies zo de kloof tussen de EU en haar burgers.
Mondiaal Beleid
Provinciaal samenwerken aan mondiale solidariteit
De Vlaamse provinciebesturen vervullen al jarenlang een belangrijke rol in het mondiaal beleid. Vanuit de verschillende provinciale bevoegdheden en expertises leggen ze in hun mondiaal beleid verbanden tussen lokale en globale contexten en actoren. Samenwerking stimuleren - lokaal rond mondiale thema’s én mondiaal met actoren van over de hele wereld – loopt dan ook als een rode draad doorheen de werking. Het provinciaal mondiaal beleid maakt hiermee de ambities rond internationale solidariteit concreet.
Zelf hebben de provincies de ambitie om minstens 0,7 procent van hun exploitatiebudget te besteden aan officiële ontwikkelingshulp (ODA); via zelf geïnitieerde regio-werkingen of via ondersteuning aan een breed scala van partners: 4 de pijlers, ngo’s, lokale besturen, de academische wereld, …
Daarnaast versterken provinciebesturen via advies, vorming, uitwisseling en sensibiliserende en informatieve materialen de capaciteit van lokale besturen bij de uitbouw van een lokaal mondiaal beleid én het wereldburgerschap van hun inwoners.
Sustainable Development Goals
De provincie als een ambitieuze partner in de transitie naar duurzame ontwikkeling
In 2015 spraken 193 landen af om tegen 2030 zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen, de zogenaamde Sustainable Development Goals (SDG’s), na te streven. Deze 17 doelstellingen en de 169 onderliggende subdoelstellingen schetsen een wervend toekomstbeeld van een duurzame en inclusieve wereld. COVID-19, de negatieve impact van klimaatverandering en de globalisering, de oorlogen wereldwijd en in Oekraïne, de groeiende ongelijkheid: al deze crisissen hebben een negatieve impact op de realisatie van de SDG’s. Om de doelstellingen te bereiken, is dus dringend bijkomende actie nodig op alle beleidsdomeinen en alle niveaus, van overheden, bedrijven tot elke burger.
Als intermediair bestuur dragen de Vlaamse provincies hier met grote impact tot bij. Alle provincies maken in hun concreet beleid immers werk van duurzame ontwikkeling. Ze pionieren met een gericht water- en droogtebeleid, ze zorgen voor betaalbaar en toegankelijk technisch onderwijs, ze geven advies rond duurzaam bouwen en renoveren, ze zorgen voor duurzaam natuurbeheer en duurzame recreatie… en veel meer. De provincies zetten zelf ook expliciet in op SDG’s en ondersteunen steden, gemeenten en andere partners om hier ook werk van te maken.
In 2023 publiceerden VVP en VVSG samen een rapport over de stand van zaken van de realisatie van de SDG’s in Vlaanderen.
Toerisme
Naar een duurzaam toerisme, met maatwerk voor elke streek
Toerisme is bij uitstek een beleidsdomein waarbij de provincies een belangrijke bovenlokale rol spelen. Ze doen dit vanuit 5 specifiek daartoe opgerichte Provinciale Toeristische Organisaties (PTO’s): Westtoer, Toerisme Oost-Vlaanderen, Toerisme Provincie Antwerpen, Toerisme Vlaams- Brabant en Toerisme Limburg. De PTO’s vervullen de taak van regisseur voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling, de partnerwerking en de promotie van toeristische bestemmingen in Vlaanderen. Dit in complementariteit met het agentschap Toerisme Vlaanderen en vanuit hun nauwe relaties met zowat alle lokale besturen en de private actoren op het terrein.
De PTO’s leveren via hun relatie met de lokale vakantiemakers zo een essentiële bijdrage aan de Vlaamse economie en zorgen via hun sterke recreatieve producten voor het welzijn van hun provinciegenoten. Vanuit de filosofie van de SDG’s , ligt de nadruk op kortbij vakanties met duurzame belevingselementen. Aandacht voor de economische, ecologische en de sociaal- maatschappelijke duurzaamheid van de toeristische sector kan daarbij niet ontbreken.
Vergunningen & Evaluatie
Verantwoordelijke vergunningverleners in een complexe samenleving
De provinciebesturen zijn ervaren en verantwoordelijke vergunningverleners. Een correcte vergunningverlening is van belang voor zowel de aanvrager als voor de omgeving. De provinciebesturen zijn het beleidsniveau bij uitstek om het overzicht en de gelijkwaardigheid te garanderen, rekening houdend met de lokale omstandigheden. De provincies engageren zich er ook toe om alle betrokkenen te begeleiden in deze toch complexe en vaak erg technische materie. Er wordt gestreefd naar een duidelijke besluitvorming via overleg (tussen omgevingsvergunningscommissies) en door middel van hoorzittingen. Daarnaast creëren de provinciebesturen ook maatschappelijk draagvlak door onder andere voorlichting en inspraak.
Ruimtelijke Planning
Samen voor een sterk provinciaal ruimtelijk beleid
De samenleving staat voor heel wat uitdagingen. De samenstelling van de bevolking wijzigt. De mensen vullen hun vrije tijd steeds anders in. Het klimaat verandert. De technologische ontwikkelingen volgen elkaar in snel tempo op. Waar je ook woont of werkt, de maatschappelijke uitdagingen zijn gelijklopend. Maar de ruimtelijke antwoorden zijn voor elk gebied anders en moeten op maat worden geformuleerd.
De vijf Vlaamse provinciebesturen dragen bij aan die gebiedsgerichte oplossingen. De gemeenschappelijke ambitie is een duurzaam en kwaliteitsvol ruimtelijk beleid voeren met een bovenlokale aanpak gericht op samenwerking om de uitdagingen op maat aan te pakken. Hiermee bepalen de provincies waar ze inhoudelijk voor staan en welke rol ze opnemen in het toekomstig ruimtelijk beleid. De provincies werken dit verder uit in hun provinciale beleidsplannen Ruimte. \
Platteland
De provincies: facilitators van een geïntegreerde plattelandsontwikkeling
Voor de provincies is het platteland met haar typerende landschappen, landbouw en natuur, haar dorpen en alle wisselwerkingen daartussen heel belangrijk. De Vlaamse provinciebesturen voeren daarom vanuit hun grondgebonden bevoegdheid een beleid gericht op het versterken van de leefbaarheid van het platteland. Ze beschikken hierbij over een uitgebreide gebiedskennis, mede dankzij de intense samenwerking met het lokale bestuursniveau en het maatschappelijk middenveld.
Een flexibel en geïntegreerd gebiedsgericht beleid is immers noodzakelijk om een antwoord te bieden op de verschillende uitdagingen op het platteland. De provincies integreren de drie grootste gemeenschappelijke uitdagingen als speerpunten in hun beleid: aandacht voor landschap, natuur en biodiversiteit, het stimuleren van plattelandseconomie en het bevorderen van leefbare dorpen met aandacht voor het sociale aspect. Ze werkten hiervoor diverse instrumenten en beleidslijnen uit in samenwerking met zowel lokale, regionale, Vlaamse en Europese overheden.
Wonen
De provincies: een unieke schakel in het geïntegreerd woonbeleid
De uitdagingen voor het woonbeleid zijn groot en complex. Om hieraan tegemoet te komen is samenwerking tussen de verschillende bestuursniveaus en partners vanuit de verschillende sectoren cruciaal. De provinciebesturen bevinden zich in een unieke positie om deze uitdagingen bovenlokaal, transversaal en gebiedsgericht aan te pakken. Ze zijn als het ware de streekmotor door als partner en ondersteuner van lokale besturen en woonactoren, innovator en kennismakelaar op te treden. Hierbij zetten de de provinciebesturen ook speciaal in op duurzaamheid waardoor ze bijdragen aan de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s).
Provinciaal Onderwijs Vlaanderen
Het provinciaal onderwijs is het niche-onderwijs bij uitstek
Het provinciaal onderwijs is niche-onderwijs bij uitstek, verspreid over de verschillende provincies. Dit betekent dat we sinds onze oprichting studierichtingen aanbieden die anderen niet kunnen aanbieden. Van oudsher staan we dan ook bekend om ons kwaliteitsvolle STEM-, land- en tuinbouwonderwijs. Daarnaast zijn we ook een grote aanbieder van volwassenenonderwijs.
Het provinciaal onderwijs neemt de voortrekkersrol op in het aanbieden van opleidingen die zich focussen op digitale en energietransitie. We zijn hierdoor dan ook dé partner bij uitstek voor bedrijven om samen de uitdagingen van de toekomst aan te gaan. Onze sterke link met de sector- en bedrijfswereld zorgt ervoor dat we aansluiting hebben met de technologische veranderingen die zich alsmaar sneller opvolgen.
Onderwijs & Vorming
De provincies voorzien in verschillende domeinen onderwijs en vorming
De provinciale veiligheidsscholen leveren een fundamentele bijdrage aan een veilige samenleving door de verschillende opleidingen (politieopleiding, brandweeropleiding en opleiding voor dringende geneeskundige hulpverlening) aan te bieden op één multidisciplinaire veiligheidscampus per provincie. De provincies bouwden hiervoor jarenlang expertise op en beschikken bovendien over de noodzakelijke gespecialiseerde infrastructuur. De doelgroepen zijn in de eerste plaats politie- en hulpdiensten. Daarnaast richten de veiligheidsscholen zich ook op doelgroepen in het onderwijs, op de lokale besturen en op bedrijven en organisaties.
Naast de veiligheidsscholen, zijn er ook provinciale bestuursscholen. Met de vorming, kennisdeling en ervaringsuitwisseling zijn deze scholen de kennispartner van de lokale besturen. De bestuursscholen detecteren leernoden om daarna praktijkgerichte opleidingen of passende ondersteuningstrajecten aan te bieden. Ze ondersteunen dus ook andere overheden om nieuwe materie te vertalen naar de lokale bestuurspraktijk. Zo versterken de provinciale bestuursscholen mee de bestuurskracht.
Tot slot wordt er in alle provincies een flankerend onderwijsbeleid gevoerd waarmee al het onderwijs in de provincie wordt versterkt, ongeacht het onderwijsnet waartoe het behoort.